Powrót
7 min czytania 4 stycznia 2024

Nadgodziny — ile są płatne?

W Polsce czas zatrudniony nie powinien przekraczać w ciągu doby 40 godzin przez 5 dni pracy. Pracodawcy mają opcję wydłużenia czasu trwania doby pracy, korzystając z odpowiedniego systemu organizacji czasu pracy. Na niektórych stanowiskach pracuje się dłużej i jest to legalne. Jak płatne są nadgodziny? Czy pracodawca może zmusić do narodzin?

nadgodziny

SPIS TREŚCI

Nadgodziny — czym są według Kodeksu Pracy?

W Kodeksie pracy w art. 151 § 1 możemy znaleźć definicje nadgodzin. Jest to praca wykonywana ponad obowiązujące normy czasu pracy oraz praca ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy. Jeśli pracownik wykonuje obowiązki dłużej, niż wynika to z jego systemu pracy, to oznacza, że pracuje w godzinach nadliczbowych.

Kiedy praca w nadgodzinach jest dopuszczalna?

Zgodnie z przepisami nadgodziny są możliwe, gdy:

  • konieczne jest prowadzenie akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii;
  • występują szczególne potrzeby pracodawcy.

Kto nie może pracować w nadgodzinach?

Przepisy Kodeksu pracy mówią, że nie mogą pracować w godzinach nadliczbowych osoby, które są objęte normami ochronnymi. Nie mogą te zrobić, nawet jeśli wyrażą na to zgodę. Przy względnym ograniczeniu, możliwe jest zarządzenie pracy w nadgodzinach, pod warunkiem że pracownik wyrazi zgodę na taką decyzję pracodawcy.

Bezwzględny zakaz pracy w godzinach nadliczbowych mają:

  • pracownice w ciąży,
  • pracownicy młodociani,
  • pracowników posiadających zaświadczenie lekarskie o potrzebie powstrzymania się od pracy w nadgodzinach, które zostało wydane na podstawie przepisów szczególnych,
  • osoby z niepełnosprawnościami

Czytaj też: Odprawa emerytalna — kiedy i komu przysługuje?

nadgodziny

Czytaj też: Brutto ile to netto?

Roczny limit pracy w nadgodzinach

Przepisy polskiego prawa mówią, że pracownik może przepracować:

  • w ciągu doby — maksymalnie 13 godzin łącznie z nadgodzinami przy zapewnieniu pracownikowi 11-godzinnego, nieprzerywanego odpoczynku w ciągu doby. Przykładowo pracownik zatrudniony na 8 godzin (standardowy czas pracy) może mieć wyrobione max. 5 nadgodzin, a pracownik zatrudniony na 12 godzin, może mieć tylko 1 nadgodzinę.
  • w ciągu tygodnia — przy pracy w systemie 5-dniowym, łączny czas pracy z nadgodzinami nie może przekroczyć 48 godzin tygodniowo w okresie rozliczeniowym.
  • w ciągu roku — z powodu szczególnych potrzeb pracodawcy, pracownik może w ciągu roku przepracować łącznie 150 nadgodzin. W przypadku potrzeby zwiększenia corocznego limitu nadgodzin należy uwzględnić odpowiedni zapis w regulaminie pracy lub układzie zbiorowym. Dla pracowników pracujących w zakładzie pracy, w którym nie trzeba robić regulaminu, zapis o zwiększeniu nadgodzin powinien być umieszczony w umowie o pracę. Warto zauważyć, że w zakładach, gdzie istnieją związki zawodowe, każda modyfikacja regulaminu pracy musi być poprzedzona konsultacjami, a związki zawodowe muszą wyrazić zgodę na wprowadzenie takich zmian.

O ile może zostać zwiększony limit pracy w nadgodzinach?

Według Kodeksu pracy pracownik może mieć 8 godzin nadliczbowych przepracowanych w ciągu tygodnia. W związku z tym maksymalny limit nadgodzin w roku może wynosić maksymalnie 416 nadgodzin w ciągu roku. Nie można tej liczby przekroczyć. Należy pamiętać, że limit nadgodzin musi zostać pomniejszony o przysługujący pracownikowi urlop wypoczynkowy.

Pismo z Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 13 listopada 2008 roku podaje:

” Zdaniem departamentu, ustalając większą liczbę godzin nadliczbowych niż 150, pracodawca powinien uwzględnić to, że pracownikom przysługuje urlop wypoczynkowy w wymiarze 20 lub 26 dni. Maksymalny limit może zatem zostać wskazany w wysokości 384 godzin (od 52 tygodni w roku odejmuje się cztery tygodnie urlopu, co daje 48 tygodni, które należy pomnożyć przez dopuszczalną maksymalną liczbę godzin nadliczbowych przeciętnie w tygodniu w okresie rozliczeniowym, czyli osiem). Natomiast u pracowników korzystających z 26-dniowego urlopu wypoczynkowego maksymalny limit wynosi 376 godzin (od 52 tygodni odejmujemy pięć tygodni urlopu, co daje 47 tygodni, które mnoży się przez osiem godzin nadliczbowych).”

Źródło: www.sip.lex.pl

nadgodziny

Czytaj też: Składki ZUS: kiedy płacić ZUS w 2024 r.

Czy pracodawca może zmusić do nadgodzin?

Tak, pracodawca może pracownika zmusić do robienia nadgodzin. Wszystko wynika z charakterystyki umowy o pracę, w której obowiązkiem pracownika jest podporządkowanie się pracodawcy. Pracodawca może zmusić pracownika do pracy w godzinach nadliczbowych tylko i wyłącznie w sytuacji:

  • konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia, zdrowia ludzkiego lub ochrony mienia,
  • zajścia awarii, którą trzeba natychmiast usunąć,
  • spowodowanej szczególnymi potrzebami pracodawcy.

Nie ma innych okoliczności uprawniających pracodawcę do zlecania pracy w godzinach nadliczbowych pracownikom.

Regularne wykonywanie pracy w godzinach nadliczbowych nie powinno być standardem w miejscu pracy i wynikać z wcześniej zaplanowanych harmonogramów. Może mieć miejsce jedynie w przypadku spełnienia powyższych warunków.

Pracownik może jednak odmówić zostania po godzinach, jeśli polecenie pracodawcy narusza zasady współżycia społecznego. Przykładem może być: opieka nad przewlekle chorym członkiem rodziny, zajmowanie się dzieckiem itp. Każdy taki przypadek rozpatrza się indywidualnie. Pracodawca musi wiedzieć, że nie może przymykać oko tylko na pracowników z rodzinami, ponieważ będzie to traktowane jako dyskryminacja, bądź nierówne traktowanie.

Dodatek za pracę w nadgodzinach

Za przepracowane nadgodziny pracownikowi należy się wynagrodzenie. Na wniosek pracownika pracodawca może jednak też w zamian za przepracowanie nadliczbowych godzin udzielić czasu wolnego w tym samym wymiarze. Jeśli jednak nie ma takiej możliwości powinien zapłacić za dodatkowe godziny, które wynoszą:

  • 50% wynagrodzenia, jeżeli pracuje się nadliczbowo w normalny dzień pracy,
  • 100% wynagrodzenia, jeśli praca nadliczbowa ma miejsce w niedzielę, święto lub w porze nocnej.

Ryczałt za nadgodziny

Możliwe jest określenie ryczałtu za pracę w nadgodzinach. Zostało to ujęte w Kodeksie pracy w stosunku do zatrudnionych stale wykonujących obowiązki poza zakładem pracy — wynagrodzenie wtedy za nadgodziny można zastąpić ryczałtem. Jego wysokość powinna odpowiadać przewidywanemu wymiarowi pracy w godzinach nadliczbowych.

Kto nie otrzyma wynagrodzenia za nadgodziny?

Za pracę w nadgodzinach nie otrzyma dodatkowego wynagrodzenia osoba, która zamieniła sobie wynagrodzenie na czas wolny oraz ta, która otrzymuje ryczałt za nadgodziny.

Praca ponad limit nadgodzin — konsekwencje dla pracodawcy

Według art. 281 § 1 pkt 5 kp jeżeli pracodawca bądź osoba działająca w jego imieniu łamie przepis dotyczące czasu pracy może zostać ukarana karą grzywny od 1000 zł do nawet 30 000 zł. Warto zauważyć, że każde naruszenie traktowane jest osobno, co oznacza, że dla każdego przypadku wymierzana jest oddzielna kara grzywny.

Dodatkowo, świadome i uporczywe naruszanie przepisów dotyczących czasu pracy, stanowi przestępstwo zgodnie z Kodeksem Karnym. W takim przypadku może zostać wymierzona kara grzywny bądź kara ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 2.

Aby uniknąć konsekwencji prawnych, pracodawca powinien podejmować wszelkie działania, aby przestrzegać przepisów dotyczących limitów czasu pracy, zwłaszcza w przypadku pracy w nadgodzinach dla poszczególnych pracowników.

Ponadto jednym z obowiązków pracodawcy jest prowadzenie ewidencji czasu pracy swoich pracowników zatrudnionych na umowę o pracę.


Praca w godzinach nadliczbowych jest regulowana przez Kodeks pracy. Jeśli pracodawca nie przystosowuje się do panujących zasad, czekają go nieprzyjemne konsekwencje. To czy w danym miejscu pracy będą nadgodziny zależy od ustaleń w umowie o pracę, układzie zbiorowym pracy lub sytuacji w firmie. Należy również pamiętać, że za pracę w nadgodzinach należy się normalne wynagrodzenie, bądź specjalny dodatek. Można to również zamienić na czas wolny.

Sprawdź też: Gdzie szukać pracy na magazynie?

Tagi

kodeks pracy obowiązki pracodawcy praca wynagrodzenie zatrudnienie