Powrót
10 min czytania 31 maja 2023

Urlop rodzicielski w 2023 roku — co trzeba wiedzieć?

Nagłośnione zmiany w polskim prawie dotyczące urlopu rodzicielskiego są powodem do radości dla przyszłych i obecnych rodziców. Od roku 2023 wchodzą w życie nowe przepisy, które mają na celu zapewnienie większej elastyczności i wsparcia dla rodzin. Jaki jest pełny wymiar urlopu rodzicielskiego? Ile przysługuje tygodni urlopu rodzicielskiego? Czy można wykorzystać część urlopu rodzicielskiego? Odkryj, jak te zmiany mogą wpływać na życie rodziców i jakie korzyści przyniesie nowy system urlopu rodzicielskiego.

urlop rodzicielski

SPIS TREŚCI

Urlop rodzicielski — co to jest?

Urlop rodzicielski to forma urlopu, która umożliwia pracownikom poświęcenie czasu na opiekę nad swoim dzieckiem po narodzinach lub adopcji. Jest to okres, w którym pracownik ma prawo odejść z pracy na czas określony, zachowując jednocześnie swoje prawa związane z zatrudnieniem.

Podstawowym celem urlopu rodzicielskiego jest umożliwienie rodzicom spędzenia czasu z dzieckiem, zapewnienie mu opieki i wsparcia w kluczowych etapach rozwoju. Podczas urlopu rodzicielskiego pracownik może skupić się na budowaniu więzi z dzieckiem, zapewnieniu mu odpowiedniej troski, a także na osobistym zaangażowaniu w opiekę i wychowanie.

W Polsce urlop rodzicielski jest uregulowany przepisami prawa, które określają warunki, długość trwania oraz świadczenia z nim związane. W zależności od sytuacji rodzice mogą skorzystać z urlopu macierzyńskiego, urlopu ojcowskiego czy też kombinacji tych różnych form urlopu.

Komu przysługuje urlop rodzicielski?

Urlop rodzicielski przysługuje każdemu rodzicowi, który jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę i podlega ubezpieczeniu chorobowemu. Urlop rodzicielski może być wykorzystany:

  • w całości przez jednego z rodziców dziecka
  • równocześnie przez oboje rodziców, ale okresy korzystania z urlopu przez matkę i ojca sumują się i nie mogą przekroczyć przy jednym dziecku 41 tygodni, a przy więcej niż jednym 43 tygodni,
  • w częściach lub na zmianę przez obojga rodziców

Czy urlop rodzicielski można podzielić na części?

Dotychczas pracownik mógł wykorzystać urlop rodzicielski maksymalnie w 4 częściach, a każda z nich pomniejszała liczbę części urlopu wychowawczego. Aktualnie, po zmianach w kodeksie pracy urlop rodzicielski można podzielić na części, ale nie może być ich więcej niż 5. Rodzice nie mogą go wykorzystać później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat.

Jak udzielany jest urlop rodzicielski?

Urlop rodzicielski jest udzielany na wniosek pracownika. Można złożyć wniosek papierowo lub elektronicznie. Składa się go przez rodzica w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem urlopu. Można go złożyć do pracodawcy lub do ZUSu (jeśli jest się przedsiębiorcą).

Pobierz wniosek o urlop rodzicielski:

Wniosek-o-urlop-rodzicielski-2023Pobierz
urlop rodzicielski

Wymiar urlopu rodzicielskiego

Wymiar urlopu przysługuje łącznie obojgu uprawnionym i zależy od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie. Rząd wprowadził, że każdemu z rodziców dziecka przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego w ramach całkowitego wymiaru urlopu rodzicielskiego.

Rodzice dziecka mają prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze:

  • 41 tygodni — w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie
  • 43 tygodni — w przypadku urodzenia kilku dzieci przy jednym porodzie

Czy w przypadku urodzenia dziecka niepełnosprawnego przysługuje dłuższy urlop rodzicielski?

Rodzice dziecka posiadającego zaświadczenie stwierdzające ciężkie i nieodwracalne upośledzenie lub nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu mają prawo do dłuższego urlopu rodzicielskiego:

  • 65 tygodni — w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie
  • 67 tygodni — w przypadku urodzenia kilku dzieci przy jednym porodzie

Nowe przepisy są również dla osób, które adoptowały dziecko do 14 roku życia dziecka i wyglądają tak samo jak powyżej z tą różnicą, że przyjęcie dziecka starszego na wychowanie z zaświadczeniem stwierdzającym ciężkie i nieodwracalne upośledzenie lub nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu — urlop rodzicielski udzielany jest w wymiarze: 62 tygodni.

W przypadku przyjęcia dziecka na wychowanie w ramach rodziny zastępczej wymiar urlopu pozostaje bez zmian. Urlop w takim wymiarze przysługuje dla dzieci w wieku 7 lub 10 lat.

Zasiłek za czas urlopu rodzicielskiego

Przy korzystaniu z urlopu rodzicielskiego można pobierać zasiłek macierzyński. Jaka jest wysokość zasiłku macierzyńskiego?

  • 70% – podstawa wymiaru zasiłku za cały okres urlopu rodzicielskiego,
  • 81,5% – za cały okres urlopu rodzicielskiego, jeśli kobieta złoży wniosek nie później niż 21 dni po porodzie
  • 70% – dla ojca dziecka za okres nieprzenoszalnej części urlopu (9 tygodni).

Czytaj też: Zasiłek dla bezrobotnych — komu przysługuje?

urlop rodzicielski

Uniezależnienie prawa do urlopu rodzicielskiego od wykorzystania urlopu macierzyńskiego lub zasiłku macierzyńskiego

Nowe przepisy wprowadziły zmiany korzystne dla obu rodziców. Zaraz po urodzeniu dziecka matka ma prawo skorzystać z urlopu macierzyńskiego, a teraz ojciec dziecka będzie mógł również skorzystać z urlopu rodzicielskiego. Podobnie jest w przypadku adopcji.

Łączenie urlopu rodzicielskiego z pracą

Pracownik może łączyć korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. W takim przypadku urlopu rodzicielskiego udziela się na pozostałą część wymiaru czasu pracy. Aby powrócić do pracy po urlopie rodzicielskim, pracownik musi złożyć wniosek na piśmie lub elektronicznie, co najmniej 21 dni przed planowanym rozpoczęciem. Pracodawca ma obowiązek rozpatrzyć ten wniosek, chyba że organizacja pracy lub rodzaj pracy na to nie pozwalają. Jeśli pracodawca nie może przychylić się do wniosku, powinien poinformować pracownika o przyczynach odmowy w ciągu 7 dni od otrzymania wniosku, również na piśmie lub elektronicznie.

Jeśli pracownik chce połączyć urlop rodzicielski z pracą, w takim przypadku wymiar urlopu zostaje proporcjonalnie wydłużony do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu lub jego części. Łączny wymiar urlopu nie może przekroczyć:

  • 82 tygodni — w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie
  • 86 tygodni — w przypadku ciąży mnogiej

W przypadku rodziców z dziećmi z zaświadczeniem stwierdzającym ciężkie i nieodwracalne upośledzenie lub nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu:

  • 130 tygodni — w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie
  • 134 tygodni — w przypadku ciąży mnogiej

Pracownicy, którzy przyjęli dziecko na wychowanie i złożyli wniosek do sądu opiekuńczego w sprawie przysposobienia, mają prawo do urlopu rodzicielskiego, aby zapewnić opiekę nad tym dzieckiem, jednakże do ukończenia 14 lat życia dziecka.

Urlop rodzicielski a urlop wychowawczy

Urlop rodzicielski przysługuje kobiecie zaraz po zakończeniu urlopu macierzyńskiego. Oprócz tego istnieje możliwość dodatkowego urlopu wychowawczego, który przysługuje pracownikowi zatrudnionemu przynajmniej 6 miesięcy na umowie o pracę. Aby uzyskać urlop, należy złożyć wniosek pracodawcy najpóźniej 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Pracodawca nie ma prawa go odmówić. Co ważne, urlop wychowawczy nie jest płatny, ale pracownik ma prawo do zachowania swojego miejsca pracy. Maksymalny wymiar urlopu to: 36 miesięcy i można go wziąć do końca roku, w którym dziecko skończy 6 lat. Urlop wychowawczy to dodatkowy czas, który rodzice mogą poświęcić na osobistą opiekę nad swoim dzieckiem już po zakończeniu urlopu rodzicielskiego.

Urlop rodzicielski a urlop macierzyński

Urlop macierzyński jest udzielany wyłącznie matkom biologicznym po urodzeniu dziecka. Jego celem jest zapewnienie matce odpowiedniego czasu na odpoczynek po porodzie oraz troskę i opiekę nad nowo narodzonym dzieckiem. Czas trwania urlopu macierzyńskiego wynosi 20 tygodni, które mogą być przedłużone w przypadku urodzenia wielu dzieci lub wystąpienia powikłań zdrowotnych. Podczas urlopu macierzyńskiego pracownica otrzymuje wynagrodzenie z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w wysokości 100% swojego wynagrodzenia przed urlopem. Jeśli pracownica będzie chciała wydłużyć urlop macierzyński do 52 tygodni do 21 dnia po porodzie, będzie otrzymywać 80% podstawy wymiaru obliczanego jak zasiłek chorobowy.

Jakie są inne urlopy związane z rodzicielstwem?

Oprócz wymienionego urlopu rodzicielskiego, macierzyńskiego i wychowawczego istnieją również:

  • urlop opiekuńczy — przysługuje każdemu pracownikowi, który musi zapewnić osobistą opiekę lub wsparcie osoby będącej częścią rodziny lub gospodarstwa domowego, która wymaga opieki medycznej. W ciągu roku pracownik może skorzystać z 5 dni. Jest to urlop bezpłatny.
  • urlop ojcowski — przysługuje wyłącznie ojcu dziecka. Może być wykorzystywany w tym samym czasie, w którym matka dziecka korzysta z urlopu macierzyńskiego. Ojciec ma prawo do skorzystania z urlopu ojcowskiego w wymiarze do 2 tygodni, nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia.
  • urlop tacierzyński — kobieta może oddać część urlopu macierzyńskiego swojemu partnerowi i jest to wtedy urlop tacierzyński.

Nowe przepisy oznaczają nie tylko zmiany w wysokości wypłacanych świadczeń i zwiększenie ochrony rodziców małych dzieci przed zwolnieniem, lecz również wpłyną na uaktywnienie drugiego z rodziców w wychowaniu dziecka. Takie regulacje pozytywne wpływają również na skłonność pracowników do korzystania z urlopów związanych z rodzicielstwem, gdyż nie będą oni bać się negatywnych konsekwencji wynikających ze skorzystania ze swoich uprawnień.

Sprawdź też: Urlop na żądanie

Tagi

kodeks pracy urlop zatrudnienie