Zatrudnienie na podstawie umowy o pracę daje pracownikom rodzicom możliwość skorzystania z różnych przywilejów. Jednym z nich jest urlop wychowawczy. Na czym polega urlop wychowawczy? Ile trwa urlop wychowawczy? Kiedy pracownik może go wykorzystać? Jak złożyć wniosek o urlop wychowawczy? Co mówi o tym prawo pracy? Na wszystkie pytania odpowiadamy w poniższym artykule.

SPIS TREŚCI

• Urlop wychowawczy — komu i kiedy przysługuje?
• Ile trwa urlop wychowawczy?
• Jak złożyć wniosek o urlop wychowawczy?
• Czy urlop wychowawczy jest płatny?
• Czy podczas urlopu wychowawczego można pracować?
• Co jest celem urlopu wychowawczego?
• Urlop wychowawczy a urlop wypoczynkowy
• Urlop wychowawczy — podsumowanie

Urlop wychowawczy — komu i kiedy przysługuje?

Urlop wychowawczy przysługuje osobom, które mają co najmniej 6-miesięczny staż pracy. Chodzi tutaj o całość zatrudnienia, a nie o okres w jednym zakładzie pracy. Bardzo ważne, aby osoba była zatrudniona na umowę o pracę. Taki rodzaj urlopu nie przysługuje osobom zatrudnionym na umowie zlecenie czy umowę o dzieło. Może z niego skorzystać matka i ojciec, o ile zachowują stosunek pracy.

Z urlopu można skorzystać bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, ojcowskim czy rodzicielskim. Jest na to czas najpóźniej do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia.

Ile trwa urlop wychowawczy?

Łączny wymiar urlopu wychowawczego wynosi 36 miesięcy. W przypadku dziecka z potwierdzonym stopniem niepełnosprawnym urlop wychowawczy może zostać przydzielony dodatkowo w wymiarze kolejnych 36 miesięcy. Nie może być to okres dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia.

W przypadku urlopu wychowawczego istnieje możliwość skorzystania z 35 miesięcy urlopu i przeniesienia jednego miesiąca na drugiego rodzica. Nie da się jednak oddać swojej części urlopu wychowawczego drugiemu rodzicowi.

Inną sytuacją jest, gdy jeden z rodziców umrze lub straci prawa rodzicielskie. Wtedy prawo do urlopu wychowawczego w wymiarze 36 miesięcy przysługuje rodzicowi, który sprawuje opiekę nad dzieckiem.

Podstawowe wytyczne dotyczące ustalania limitu urlopu wychowawczego pozostają niezmienne dla wszystkich, niezależnie od stanu zdrowia dziecka – czy jest to dziecko pełnosprawne, czy z niepełnosprawnościami.

Z urlopu wychowawczego pracownicy rodzice mogą korzystać w tym samym czasie, ale łączny wymiar nie może przekroczyć 36 miesięcy.

Urlop nie musi być wykorzystany w całości, można go podzielić na maksymalnie 5 części.

Pracownik może wykorzystać pełne 36 miesięcy urlopu wychowawczego jeśli:

• drugi rodzic dziecka nie żyje
• drugi rodzic nie ma władzy rodzicielskiej
• drugi rodzic został pozbawiony władzy rodzicielskiej

Rodzic może zrezygnować z urlopu wychowawczego w każdym momencie, ale musi zawiadomić o tym pracodawcę i uzyskać zgodę najpóźniej 30 dni przed podjęciem pracy.

Czytaj też: PUE ZUS — co to jest i co można przez niego załatwić?

Czytaj też: Wymiar czasu pracy — ile wynosi w 2023 roku?

Jak złożyć wniosek o urlop wychowawczy?

Aby urlop wychowawczy został przydzielony, należy złożyć u pracodawcy wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego. Można to zrobić papierowo lub elektronicznie w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu wychowawczego. Pracodawca ma obowiązek uwzględnić prośbę pracownika. Jeżeli wniosek nie został złożony w terminie, pracodawca udziela urlopu nie później niż z dniem upływu 21 dni od dnia złożenia wniosku.

Można wycofać wniosek nie później niż 7 dni przed rozpoczęciem urlopu. Trzeba w takiej sytuacji dodatkowo złożyć pisemne lub elektroniczne oświadczenie.

Czy urlop wychowawczy jest płatny?

Urlop wychowawczy płatny nie jest, a to oznacza, że nie będziemy w jego trakcie dostawać wynagrodzenia za pracę. Wyjątkiem są rodziny, które otrzymują zasiłek rodzinny ze względu na niskie dochody. Dochód w przeliczeniu na jedną osobę nie może przekraczać 674 zł, a w przypadku dziecka z niepełnosprawnościami 774 zł. Dodatek za opiekę nad dzieckiem może pobierać tylko jeden z rodziców.

Aby otrzymać dodatek do urlopu wychowawczego, trzeba spełnić jeszcze kilka warunków:

• staż pracy minimum 6 miesięcy
• zasiłek wychowawczy nie można łączyć z pracą
• nie można ubiegać się o zasiłek macierzyński
• nie można jednocześnie korzystać ze świadczenia rodzicielskiego (kosiniakowe), które wynosi 1 tysiąc zł,
• dziecko musi być pod stałą opieką rodzica

Dodatek do urlopu wychowawczego przysługuje rodzicom maksymalnie przez:

• 24 miesiące – przy opiece nad jednym dzieckiem lub kilkoma w różnym wieku
• 36 miesięcy – przy opiece przy więcej niż jednym dziecku urodzonym podczas jednego porodu (ciąża bliźniacza)
• 72 miesiące – w przypadku dziecka ze stopniem niepełnosprawności

Dodatek ubezpieczeniowy podczas okresu urlopu wychowawczego jest pokrywany z budżetu państwa i wypłacany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Suma tego dodatku wynosi 400 złotych, przekazywanych regularnie co miesiąc. W przypadku, gdy przysługuje on za niepełne miesiące kalendarzowe, obliczany jest proporcjonalnie, uwzględniając 1/30 kwoty miesięcznej za każdy dzień, z zaokrągleniem do góry do najbliższych 10 groszy.

Jeśli obaj rodzice korzystają z urlopu wychowawczego równocześnie, przysługuje im tylko jeden dodatek, niezależnie od liczby dzieci objętych opieką.

Czy podczas urlopu wychowawczego można pracować?

W trakcie urlopu wychowawczego pracownik ma możliwość podjęcia się pracy. Może to zrobić:

• u dotychczasowego pracodawcy
• u nowego pracodawcy
• otwierając własną działalność

Jeśli pracownik chce powrócić do pracy u swojego pracodawcy, to musi go o tym odpowiednio wcześnie zawiadomić. Wniosek powinien być złożony najpóźniej 21 dni przed powrotem.

Podobnie jest w przypadku zatrudnienia u nowego pracodawcy. Pracownik może podjąć się pracy, ale w wymiarze maksymalnie 1/2 etatu.

Czytaj też: Praca na urlopie macierzyńskim

Co jest celem urlopu wychowawczego?

Celem urlopu wychowawczego jest umożliwienie pracownikom poświęcenia większej ilości czasu na opiekę i wychowanie swojego dziecka w kluczowych momentach jego rozwoju. Urlop ten ma na celu wspieranie rodziców w równoważeniu życia zawodowego i rodzinnego, dając im możliwość aktywnego uczestnictwa w życiu swojej rodziny w pierwszych latach życia dziecka. W ten sposób urlop wychowawczy sprzyja tworzeniu więzi rodzicielskich, zapewnia dziecku odpowiednią opiekę i stwarza warunki do pełnego wykorzystania jego potencjału rozwojowego.

Urlop wychowawczy a urlop wypoczynkowy

Prawo do urlopu wypoczynkowego ma każdy, kto pracuje na umowie o pracę. Sytuacja może wyglądać nieco inaczej w przypadku korzystania z urlopu wychowawczego.

Według przepisów Kodeksu pracy urlop wypoczynkowy po urlopie wychowawczym zależy od tego, czy odbywa się urlop wychowawczy przed, czy po nabyciu prawa do urlopu.

Urlop wypoczynkowy po powrocie z urlopu wychowawczego ulega pomniejszeniu, w roku, w którym pracownik powrócił do pracy. Dzieje się tak tylko i wyłącznie jeśli nieobecność trwa co najmniej 1 miesiąc. Obniżenie długości urlopu następuje z upływem każdego pełnego miesiąca kalendarzowego, który powoduje zmniejszenie o 1/12.

Przykład

Jeśli pracownik przebywa na urlopie wychowawczym 1 stycznia, to urlop wypoczynkowy po urlopie wychowawczym będzie proporcjonalnie obniżony.

W momencie, gdy okres urlopu wychowawczego następuje po 1 stycznia, pracownik zachowuje prawo do pełnego wymiaru urlopu wypoczynkowego.

Urlop wychowawczy — podsumowanie

• Kwestię urlopu wychowawczego reguluje Kodeks pracy, a dokładniej artykuł 186.
• Jeśli chcesz uzyskać urlop wychowawczy musisz mieć przepracowane przynajmniej 6 miesięcy na umowie o pracę.
• Dodatkowy urlop przysługuje tylko rodzinom, które mają dziecko z niepełnosprawnościami.
• Rodzic pracownik na złożenie wniosku o urlop ma 21 dni.
• Maksymalny czas trwania urlopu wynosi 36 miesięcy.
• Urlop wychowawczy wlicza się do okresu zatrudnienia.
• Istnieje możliwość przerwania lub rezygnacji z urlopu wychowawczego, ale trzeba odpowiednio wcześniej zawiadomić o tym pracodawcę.
• Z urlopu wychowawczego rodzice mogą korzystać w tym samym czasie.
• Przerwanie urlopu wychowawczego nie pozbawia pracownika możliwości z ponownego jego wykorzystania, tylko jeśli nie został przekroczony limit 5 okresów korzystania z urlopu i nie minęło 36 miesięcy.
• Urlop wychowawczy płatny nie jest.
• W trakcie urlopu wychowawczego część osób, którym przysługuje zasiłek rodzinny mogą ubiegać się o przyznanie dodatku z tytułu opieki nad dzieckiem w trakcie urlopu wychowawczego, który nazywany jest zasiłkiem wychowawczym.
• Praca podczas urlopu wychowawczego jest możliwa. Może się odbywać u obecnego pracodawcy, nowego lub przy prowadzeniu własnej działalności.
• Jeśli urlop wychowawczy rozpoczyna się po nabyciu pełnego prawa do urlopu wypoczynkowego to zostaje on zachowany w pełnym wymiarze czasu.
• Jeśli kobieta decyduje się na bezpłatny urlop wychowawczy zaraz po urlopie rodzicielskim, ma także możliwość wzięcia pomiędzy nimi zaległego płatnego urlopu wypoczynkowego.

Pracodawca udziela urlopu wychowawczego, zdając sobie sprawę z kluczowej roli, jaką pełni on w życiu pracowników będących rodzicami. Ten okres oddzielania się od codziennej rutyny zawodowej pozwala rodzicom na skupienie się na potrzebach i rozwoju swojego dziecka. Udzielając urlopu wychowawczego, pracodawcy wykazują swoje zrozumienie dla dążeń pracowników do osiągnięcia równowagi między życiem zawodowym a osobistym, przyczyniając się w ten sposób do zwiększenia ich zaangażowania i lojalności wobec firmy.

Sprawdź też: Becikowe — jak dostać i komu przysługuje?