Powrót

10 min czytania 19 kwietnia 2024

Praca w warunkach szkodliwych to specyficzny rodzaj pracy, który charakteryzuje się znaczną szkodliwością dla zdrowia pracownika. Wymaga dużej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne i innych. Praca w szczególnych warunkach — na czym polega? Jakie czynniki stwarzają szkodliwe warunki pracy? Ile wynosi dodatek za pracę w warunkach szkodliwych? Trudne warunki pracy — jakie obowiązki ma pracodawca?

SPIS TREŚCI

• Praca w szczególnych warunkach — czym się charakteryzuje?
• Rejestr czynników szkodliwych do pracy
• Co decyduje o szkodliwości warunków?
• Szkodliwe warunki pracy — obowiązki pracodawcy
• Rekompensata za pracę w szczególnych warunkach
• Praca w szkodliwych warunkach — wykaz stanowisk
• Dodatek za pracę w szczególnych warunkach

Praca w szczególnych warunkach — czym się charakteryzuje?

Praca w warunkach szkodliwych wiąże się z ryzykiem trwałego uszczerbku na zdrowiu lub życiu. Szkodliwe warunki pracy mają negatywny wpływ na zdrowie zatrudnionego, a przebywanie w nich może wiązać się z rozwojem różnych chorób. Z tego powodu osobom pracującym w pracy szkodliwej przysługują dodatkowe uprawnienia.

Ryzyko pracy w szkodliwych warunkach wiąże się również z wiekiem. Wraz z upływem czasu, sprawność pracowników może się pogorszyć z uwagi na wiek, przez co pracownik nie będzie mógł w pełni wykonywać swoich obowiązków. Praca w tego typu warunkach uniemożliwia wykonywanie pracy na danym stanowisku, aż do osiągnięcia wieku emerytalnego.

Szczególne warunki pracy dotyczą środowiska pracy oraz wpływających na nie sił natury lub procesów technologicznych. Obowiązkiem pracodawcy jest zapewnić dodatkowe środki ochrony i bezpieczeństwa zgodnie z zasadami BHP.

Na utratę zdrowia narażone są osoby, które pracują:

• pod ziemią,
• w trudnych warunkach atmosferycznych,
• narażone na niską lub wysoką temperaturę,
• na wodzie lub pod wodą,
• w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego,
• w powietrzu,
• w wymuszonej, niezmienionej pozycji,
• w warunkach szczególnych, które zależą od sił natury,
• skutkujące dużym ładunkiem energetycznym.

Rejestr czynników szkodliwych do pracy

Praca w warunkach szkodliwych może dotyczyć różnych zawodów, które narażone są na działanie szkodliwych czynników. Jakie są czynniki warunków szkodliwych w pracy?

• szkodliwe — mogą prowadzić do rozwoju choroby zawodowej pracownika.
• uciążliwe — mogą wpływać na złe samopoczucie pracownika, ale nie przyczyniają się bezpośrednio do rozwoju choroby czy trwałego pogorszenia stanu zdrowia. Do głównych czynników zaliczyć można: monotonia, oświetlenie, wysiłek fizyczny, obciążenie statyczne, obciążenie psychiczne.
• niebezpieczne — mogą doprowadzić do wypadku, w wyniku którego pracownik doznał urazu, utraty zdrowia lub życia.

Co decyduje o szkodliwości warunków?

Do czynników szkodliwych zaliczyć można:

• czynniki fizyczne: hałas, niska lub wysoka temperatura, nietypowe otoczenie, niebezpieczne narzędzia, drgania mechaniczne, promieniowanie jonizujące, hałas ultradźwiękowy,
• czynniki chemiczne — substancje drażniące, toksyczne, rakotwórcze, żrące,
• czynniki biologiczne — bakterie, wirusy, grzyby, żywe organizmy, które są zdolne do wywołania w człowieku choroby, pasożyty,
• pyły, cząstki stałe, które podczas mechanicznej obróbki metalów unoszą się w powietrzu – azbest, frakcja wdychalna, respirabilna.

Czytaj też: Co zawiera regulamin pracy?

Czytaj też: Przepracowanie — jakie są objawy i skutki?

Szkodliwe warunki pracy — obowiązki pracodawcy

Jeżeli w danym zakładzie pracy zostały stwierdzone szkodliwe warunki pracy, to pracodawca ma obowiązek zapewnić pracę zgodną z zasadami BHP. Przepisy te szczegółowo określają, w jaki sposób pracodawca powinien chronić pracowników, tak aby zminimalizować ryzyko zdrowotne. Co powinien pracodawca, aby zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy?

• Zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy, które zabezpieczają pracownika przed urazami, działaniem niebezpiecznych substancji chemicznych, porażeniem prądem, promieniowaniem, działaniem drgań mechanicznych, nadmiernym hałasem itp. Maszyny i różnego rodzaju urządzenia powinny uwzględniać zasady ergonomii pracy.
• Stosować środki zapobiegające chorobom zawodowym i innym schorzeniom. Urządzenia powinny być utrzymywane w stałej sprawności, tak, aby ograniczyć lub wyeliminować szkodliwe czynniki. Konieczne jest, aby były robione regularne badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia.
• Kierować pracowników na profilaktyczne badania lekarskie.
• Dostarczać pracownikom środki ochrony indywidualnej, które spełniają wymagania oceny zgodności. Pracodawca powinien poinformować pracowników, o tym, jak posługiwać się tymi środkami.
• Prowadzić ewidencję czynników szkodliwych dla zdrowia. Po odbyciu badań i pomiarów powinien szczegółowo wyjaśnić wyniki tych badań swoim pracownikom. Pracodawca musi zachować rejestr szkodliwych czynników przez okres aż 40 lat, licząc od daty ostatniego wpisu. Jest to niezbędne, aby pracownik, nawet po opuszczeniu firmy, mógł domagać się świadczeń, gdy u niego zostanie zdiagnozowana choroba zawodowa. Niedopełnienie tego obowiązku może skutkować nałożeniem wysokiej grzywny na pracodawcę.

Rekompensata za pracę w szczególnych warunkach

Rekompensata za pracę w szczególnych warunkach to rodzaj odszkodowania, jakie wypłaca ZUS za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze dla osób, które nie mają ustalonego decyzją prawomocną prawa do emerytury pomostowej. Rekompensata jest częścią dodatku do kapitału początkowego. Podlega waloryzacją, a w efekcie powiększa podstawę obliczenia emerytury.

Rekompensata za pracę w szczególnych warunkach przysługuje jeżeli:

• przed 1 stycznia 2009 r. pracowało się w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przez co najmniej 15 lat,
• nie posiada się uprawnień do wcześniejszej emerytury, na przykład z tytułu Karty Nauczyciela, świadczenia kompensacyjnego dla nauczycieli ani emerytury pomostowej,
• wystąpi się z wnioskiem o emeryturę w powszechnym wieku emerytalnym (60 lat dla kobiet, 65 lat dla mężczyzn),
• dołączysz do tego wniosku świadectwo pracy lub zaświadczenie, które potwierdza, że wykonywałeś pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Należy pamiętać: Rekompensata nie zostanie przyznana, jeśli wnioskuje się o wcześniejszą emeryturę.

Jaka jest wysokość rekompensaty?

Wysokość rekompensaty zależy od:

• okresów składkowych i nieskładkowych sprzed 1 stycznia 2009 r.,
• obniżonego wieku emerytalnego określonego dla danego rodzaju pracy,
• czasu, przez jaki wykonywałeś pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze pracy przed 1 stycznia 2009 r.,
• wieku, który osiągnąłeś 31 grudnia 2008 r.

Czytaj też: Jak obliczyć wynagrodzenie za nadgodziny w 2024 roku?

Czytaj też: Kara za nieprzestrzeganie przepisów BHP

Praca w szkodliwych warunkach — wykaz stanowisk

Praca w warunkach szczególnie szkodliwych uprawnia do wcześniejszej emerytury i ewentualnej rekompensaty za uszczerbek na zdrowiu. Zgodnie z ZUS, praca w warunkach szkodliwych obejmuje różnorodne prace. Poniżej przedstawiamy wykaz zawodów:

• Prace w górnictwie
• Prace w energetyce
• Prace w hutnictwie i przemyśle metalowym
• Prace w chemii
• Prace w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych
• Prace w leśnictwie, przemyśle drzewnym i papierniczym
• Prace w przemyśle lekkim
• Prace w transporcie i łączności
• Prace w gospodarce komunalnej
• Prace w rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym
• Prace w przemyśle poligraficznym
• Prace w służbie zdrowia i opiece społecznej
• Prace w zespołach formujących szkło
• Prace na statkach żeglugi powietrznej
• Prace w portach morskich
• Prace gorące w hutach żelaza i stali oraz hutach metali nieżelaznych.

Dodatek za pracę w szkodliwych warunkach

Dodatek za pracę w warunkach szkodliwych zależy głównie od dobrej woli pracodawcy i wewnętrznych ustaleń w firmie. Zakład nie ma obowiązku wypłacania dodatków za pracę. Taki przepis nie znajduje się również w Kodeksie pracy. Jest to dodatek do wynagrodzenia z tytułu:

• wykonywania pracy w warunkach szczególnie uciążliwych lub szczególnie szkodliwych dla zdrowia,
• pracy związanej z dużym wysiłkiem fizycznym lub umysłowym lub 
• pracy szczególnie niebezpiecznej.
  
  Dodatek dla zawodów szkodliwych przysługuje pracownikowi na podstawie uregulowań zawartych w osobnych przepisach, umowie zbiorowej, innych porozumieniach zbiorowych opartych na ustawie, regulaminie wynagradzania, statucie określającym uprawnienia i obowiązki stron stosunku pracy, umowie o pracę lub umowie spółdzielczej o pracę.

Do obowiązku pracodawcy należy monitorowanie szkodliwych warunków. To, czy w danym zakładzie pracy występuje znaczna szkodliwość warunków pracy powinno być odpowiednio wcześniej zbadane, aby móc wprowadzić odpowiednie środki BHP. Istotne jest przeszkolenie BHP, które pozwoli poznać ewentualne zagrożenia w miejscu pracy i zasady postępowania w takich sytuacjach oraz środki ochrony indywidualnej.

W szczególnych warunkach środowiska należy zwrócić uwagę na poprawę warunków pracy, aby przyczyniały się do bezpieczeństwa i higieny pracy. Przykładem stanowisk pracy w szczególnych warunkach może być praca w przemyśle chemicznym, praca pod ziemią, praca na wysokości, praca w warunkach mikroklimatu itp.

Sprawdź też: Ile zarabia pracownik produkcji?

Udostępnij artykuł

Tagi